Conservatieve ruimte op links

Gedurende mijn sociale en politieke vormingsjaren, had je duidelijke vleugels. Links was nog echt links en rechts was rechts. Links van het midden woonde D’66.  De PVDA van Joop den Uyl was linkser dan tegenwoordig de SP, en daar weer ter linkerzijde van had je ook nog eens de PSP en de CPN. Op rechts zetelden de Christelijke partijen (ARP was iets linkser dan de KVP, de CHU iets rechtser) en daar ter rechter zijde van bevond zich de VVD. Nog weer verder rechts kon je de malloten van de Boerenpartij, SGP of Binding Rechts aantreffen.

Links was progressief, rechts conservatief. En dat was de reden waarom ik in een vreselijke spagaat zat. Ik was sociaal/cultureel gezien namelijk beslist conservatief , maar politiek toch wel een beetje linksig (al moest ik weinig hebben van mijn mede Zware van Nelle-rokende, mede-langharige en bebaarde leeftijdgenoten). Wat nu? Ik was geen Christen en bij die zelfingenomen cacque-figuren van de VVD zou ik nog niet dood aangetroffen willen worden. Het kwam erop neer dat ik dan dus maar D’66 stemde, maar nooit hartstochtelijk.

Waarin uitte zich dat conservatisme dan? Ik geloofde in de leidende waarde van de traditie. Ik geloofde niet in rigoureuze veranderingen: ik was ervan overtuigd dat waswater telkens weer grondig moest worden gecontroleerd op kinderen. Ik hield van de grootheid van de geschiedenis, de ernst van instituten. Een bibliotheek behoorde een marmeren trap te hebben, met links en rechts een gebeeldhouwde leeuw. Ik geloofde dat industriële actie zich strikt tot het gewraakte bedrijf moest richten, en dat ik als publiek er niet mee lastig gevallen moest worden. Ik was ervan overtuigd dat het, cultureel gezien, vroeger beter was dan nu.

Het grappige is dat ik in mijn conservatisme helemaal niets veranderd ben. Ik geloof nog steeds dat het vroeger allemaal beter was, dat de politisering en democratisering van de cultuur funeste gevolgen heeft, dat de waardigheid - nee: de Waardigheid van de cultuur in het geding is. Ik ben zo conservatief als de pest.

Pjotr Kropotkin

Maar politiek ben ik finaal doorgeschoten naar een positie die in de zeventiger jaren ergens ter linkerzijde van de CPN gezocht moest worden. Mijn politieke landschap bestaat uit een idyllisch soort pre-marxistisch communisme dat geen enkele praktische waarde heeft, maar als moreel referentiepunt voor mij zijn diensten meer dan bewezen heeft. De basispremissen zijn simpel en echoën elkaar. Zorg dat anderen zo weinig mogelijk last van jou hebben, zorg dat jij zo weinig mogelijk last van anderen hebt. Dat tweede ervaar ik als aanzienlijk lastiger dan het eerste, al zullen mensen om mij heen het daar waarschijnlijk weer niet mee eens zijn! Wie heeft tegenwoordig nog tijd voor de ethische onthaasting van Louis Blanc of Pjotr Kropotkin? U ziet het: in wezen een aartsconservatief standpunt.

En als je er even over doordenkt, klopt het ook wel: progressie, “vooruitgang” is tegenwoordig toch vooral synoniem met “economische vooruitgang”, een bij uitstek rechtse specialiteit. En wat ik tegenwoordig stem, nu er nog steeds geen partij is voor mij? Zo conservatief en links mogelijk. Wie het weet mag het zeggen.