Bedlezerig deel 2

Ook het tweede en derde deel van deze serie over Italiaanse misdaadlectuur zullen gaan over van oorsprong Engelstalige boeken. De Britse Magdalen Nabb, in het vorige deel ter sprake gekomen, was voor zover ik kan zien de eerste die vanuit de Angelsaksische misdaadtraditie opereerde. Haar directe navolgster was de Amerikaanse Donna Leon, die ondertussen 33 deeltjes heeft geschreven over de daden van commissario Guido Brunetti in Venetië. Mijn vriend Voorheen Rookzanger schrijft over haar “Ik geloof niet dat ik saaiere misdaadlectuur ken dan de boeken van Donna Leon”. Daar scheiden bij wijze van uitzondering onze wegen eens een keer. Hij zou Magdalen Nabb moeten proberen!
Ik houd wel van de boeken van Leon. Rookzangers bezwaren snap ik, zeker als je in aanmerking neemt dat zijn benchmark Simenon is, maar Leons boeken zijn lang zo erg niet als hij beschrijft. Jazeker, de sociaaldemocraat Brunetti is een politiek correcte Gutmensch (onbegrijpelijk dat zoiets tegenwoordig een pejoratief kan zijn!) en zijn nogal clichématig geschetste adellijke, maar tegelijk communistische echtgenote Paola en hun kinderen zijn misschien niet de opwindendste karakters aller tijden, maar Leon schrijft met humor en haar beschrijvingen van falende personages hebben een lekkere dosis vinnig sarcasme die mij enorm bevalt. Dit is beslist niet de zwaarst denkbare kost, en wie het om gruizigheid te doen is kan beter doorzoeken. Maar ze heeft school gemaakt: haar aanpak en sfeer is bijvoorbeeld zeer herkenbaar terug te vinden in het werk van Iain Pears en Philip Gwynne Jones. 

Van haar boeken is een televisiereeks gemaakt, maar verrassend genoeg in het Duits, door de ARD. In de eerste vier afleveringen vertolkte Joachim Król de commissaris. Hij moest daarna wegens verplichtingen elders voor de rol bedanken. Uwe Kockisch (illustratie) nam het stokje over en kennelijk tot tevredenheid, want hij bleef aan in nog eens 22 afleveringen. Tot zijn 75e bleef hij Brunetti. Ook Paola veranderde van uiterlijk. Wat te zeggen over deze serie? In feite zijn het gewone Krimis, die toevallig eens een keer niet in München, maar in Venedig spelen. De bekende Italiaanse thema's komen weliswaar ruim aan bod, maar daar staat tegenover dat veel van de personages in hun uiterlijk en hun doen en laten grondig Duits zijn, met uitzondering van Karl Fischer die een zeer overtuigend Italiaanse sergente Lorenzo Vianello neerzet. Ik heb voor u een aantal afleveringen bekeken en naar mijn smaak was de Brunetti van Król de net iets meer overtuigende.

Michael Dibdin geeft ons de melancholieke detective Aurelio Zen. Zoals zijn naam al suggereert is Zen een geboortige Venetiaan. De Brit Dibdin is zeer op de hoogte met de Italiaanse mores en daardoor komt het Italië van zijn boeken zeer overtuigend over. Doordat Zen een specialist is opereert hij als kidnap-deskundige door heel Italië. Zo krijgen we een zeer compleet beeld van het land in al zijn uithoeken. In de elf delen bevinden we ons in Perugia, Sardinië. het Vaticaan, Venetië (een thuiswedstrijd), Napels, Rome, Catalina in Sicilië, de Dolomieten, Bologna en Calabrië.
Aurelio Zen is een gecompliceerd mens. Van alle schrijvers over Italiaanse misdaad, is Dibdin wel de meest literaire, niet alleen in schrijfstijl, maar ook in de uitgewerkte ideeën. Ambitieuze monologues intérieurs trachten van meet af aan een diepere psychologie aan te brengen dan in vergelijkbare boekreeksen. We leren Zen kennen als een bewogen ziel, met veel onverwerkt verleden.
Bovendien zijn de boeken geknipt voor verfilming - ze lijken zelfs uitdrukkelijk met dat oogmerk geschreven te zijn - dus is het raar dat er maar één, kort reeksje van drie afleveringen gemaakt is, waarin de boeken ook nog eens zwaar bewerkt werden.
Niemand begreep waarom de BBC het hierbij gelaten had, want de serie werd (terecht) goed ontvangen. Rufus Sewell, die binnen de gedeeltelijk locale cast overtuigend Italiaans overkomt en ex-bondgirl Caterina Murino (illustratie) zetten overtuigende karakters neer en de coleur locale was zeer precies gevangen.

Ook bij Zen keren natuurlijk weer de bekende thema’s terug: de Italiaanse familie, de Mafia, de incompetente superieuren met hun eigen agenda’s die na de onvermijdelijke flater hunnerzijds de verantwoordelijkheid trachten af te wentelen op de onder hen gestelden. Ook de animositeit tussen politie en carabinieri wordt geregeld benadrukt. Je kunt van clichés spreken, maar ooit was dit alles fris en nieuw. Bij Nabb dus, en in mindere mate bij Dibdin, Pears en Leon, de oude garde.

In het volgende stukje kijken we naar de nieuwere garde.