Leesrapportje 13

Tom Vitale - Over de kook : de wereld rond en achter de schermen met Anthony Bourdain

Tom Vitale (links) met Anthony Bourdain

Dit is de vertaling van In the Weeds, een verslag geschreven door de regisseur en producer van Bourdains laatste succesvolle televisiereeks Parts Unknown. Een aantal hoogtepunten passeert de revue, en uiteraard de tragische zelfmoord van de rocker/chef/reiziger/junkie en het onvermogen van de nabestaanden om die te bevatten.
Bourdain wordt geschetst als een echt mens, met grote kracht en grote zwakten, afwisselend een aardige vriend, dan weer een gemene naarling. De ware persoon lijkt maar in weinig op de persona die ons via de televisie meeneemt naar al die exotische plaatsen op de wereld.
De getatoeëerde, met zekere gratie ouder wordende reiziger, met zijn stoere laarzen en zijn dominante mannelijkheid blijkt een tobber en een klager te zijn, ja zelfs iemand die uitstekend kan zeuren. Iemand die vaak kwaadaardig en verongelijkt is, maar net zo vaak edel en genereus.
Dat hij al een aantal malen depressief was wist niet iedereen, zodat het bericht van zijn zelfmoord in Parijs als een volslagen verrassing kwam voor zelfs zijn naaste vrienden. De ontrouw van zijn nieuwe vriendin Asia Argento lijkt hem het laatste tikje gegeven te hebben. Maar wie weet wat voor gruwelen zich hebben afgespeeld achter dat barse, hoge voorhoofd van hem?

Dan Jones - The Templars

Dan Jones

Voor de verandering heb ik maar eens weer een geschiedenisboek ter hand genomen. Gezien de achternaam van de schrijver en zijn specialisme (Middeleeuwse geschiedenis en Kruistochten) dacht ik dat hij misschien een zoon kon zijn van Monty Pythons Terry Jones, die immers ook historicus was en zelfs een televisieserie heeft gemaakt over diezelfde Kruistochten, maar dat bleek niet zo te zijn.
Op het omslag belooft dit boek heel wat: “Triumphant. As addictive as a page-turning novel.” Die belofte wordt niet waargemaakt, maar dat is de auteur nauwelijks aan te rekenen. De waarheid is dat de beschreven geschiedenis (1100-1310) een aaneenschakeling is van feodale heersers, vestingen en veldslagen. Er is wel getracht om het boek te verlevendigen, maar dat is, puur door het onderwerp niet overal gelukt. Sommige prominente karakters hebben wel een beetje psychologische invulling gekregen, maar lang niet alle. Dat zal beslist met de beschikbaarheid van historische bronnen te maken hebben. Het blijft allemaal een beetje een dorre opsomming, alle lovende kreten op het voorblad ten spijt.
Hoe een zo machtige multinational als de Tempeliers in zo korte tijd heeft kunnen ontstaan wordt niet helemaal uitgelegd. Zoals het er nu staat lijkt het haast alsof de tijd er rijp voor was, dat een dergelijke organisatie noodzakelijk was in het gegeven tijdgewricht. Alle betrokken vorsten en kerkelijke machthebbers waren vanaf het begin bereid om aanzienlijke sommen gelds, stukken land en onroerend goed weg te schenken aan de prille organisatie en al twintig jaar na zijn stichting is de Orde van de Arme Ridders van Christus en de Tempel van Salomo een niet meer weg te cijferen machtsfactor in het Midden-Oosten. De van oorsprong Cisterciënzer orde beheert bankzaken, infrastructuur, diplomatie en politiek in het gebied en beschikt daarbij over een eliteleger met voorbeeldige discipline. Twee eeuwen lang volgen er grote militaire nederlagen en overwinningen. Tijdens de jaren van militair verval gaat de orde zich langzamerhand meer toeleggen op de civiele nevenzaken: het bankwezen en de politiek.
Het gewelddadige einde van de orde, dat me op voorhand meer interesseerde dan die vermoeiende, eindeloze, monotone reeks veldslagen en slachtpartijen wordt helaas maar heel summier beschreven. En dat is jammer, want juist hier lees ik een aantal dingen die ik niet wist, en die mijn beeld behoorlijk bij hebben gesteld.
Ik had bijvoorbeeld altijd gedacht dat de laatste Meester van de Tempeliers, Jacques de Molay, een heldhaftige figuur was, maar Jones schetst hem als een zwakke, kleingeestige opportunist. Ook had ik altijd gedacht dat Philips IV en Clemens V samen de orde vernietigd hebben, maar in werkelijkheid was de paus een ondergeschikte figuur naast de koning, die geheel zelf verantwoordelijk was voor de demonisering van de Tempeliers. Een studie van hedendaags populisme zou Philips IV als prototype kunnen beschouwen. Lees in plaats van Tempeliers: Joden of Marokkanen of zelfs pedofielen en je herkent onmiddellijk de onderliggende mechanismen. Philips IV was het om de bezittingen van de Tempeliers te doen, maar - en dat heeft de paus dan wel weer handig gedaan - die gingen uiteindelijk grotendeels naar de kerk.
Het boeiende einde was te summier, niet uitgewerkt genoeg om het boek te redden.

Martin Bril - Heimwee naar Nederland

Martin Bril

Dit boek trof ik aan in één van de straatkastjes hier in de buurt: een bundel impressies van plekjes in Nederland. De term “impressies” is hier wel heel goed van toepassing, want Brils stijl in dit boek is een ijzig volgehouden, gortdroog impressionisme. Hij beschrijft de plekken waar hij is door details uit te lichten en te vergroten (een reclamebord, een opgevangen flard van een gesprek, een geur van zuurkool) zonder de omringende decors in te vullen. Dat gaat snel een beetje monotoon worden, zodat ik het boek na een kleine honderd bladzijden dichtklapte. Niet omdat het boek me nu zo ergerde, maar meer omdat ik er mijn belangstelling voor verloren had.
Een heel opvallend stijlmiddel dat hij in zijn stukjes heeft toegepast is de extreem korte alinea, om een micro-schokmomentje teweeg te brengen. Iedere pagina kende er wel minstens een.
Ze werden voorspelbaar.
Dus ik ga het boek weer terugleggen, hetzij in de Johannes de Breukstraat, hetzij in de Floresstraat. Ik zal wel zien…

Iain Pears - Arcadia

Iain Pears

Ik leerde Iain Pears kennen als de schrijver van een lichtvoetige mystery-reeks over de kunsthistoricus Jonathan Argyll en zijn charmante vriendin Flavia Di Stefano. In zeven boeken, gepubliceerd tussen 1991 en 2000 volgen we het tweetal tijdens het oplossen van allengs ingewikkelder misdaden die altijd een kunsthistorisch aspect hebben: een vervalsing, een diefstal, een moord op een louche kunsthandelaar, etc. Na die zeven deeltjes had Pears daar blijkbaar genoeg van en begon hij zijn horizon te verwijden. Nog steeds waren zijn romans, zoals Stone’s Fall of An Instance of the Fingerpost wel te categoriseren als mystery, maar nu met een zeer gulle portie postmodernisme. Een misdaad (of was het wel een misdaad?) werd, via getuigenissen en belichting vanuit telkens veranderend perspectief, wel of niet opgelost en de lezer bleef achter met een onbestemd gevoel. Ik bespeur verwantschap met de Spaanse schrijver Perez-Reverte.
Zijn recentste boek Arcadia dateert alweer van 2015 en is nog ambitieuzer. Bij dit boek wordt een app geleverd die de diverse verhaallijnen interactief moet maken, zodat de lezer zijn eigen roman schijnt te kunnen samenstellen. In een roman over parallelle werelden en geschiedenissen kan zoiets, veronderstel ik, wel een verrijking zijn maar ik heb toch maar geen gebruik gemaakt van die app, hoewel ik hem wel gedownload heb. Het boek, zoals gedrukt, is volmaakt te lezen.
Kort samengevat komt de plot hierop neer: in het Oxford van de zestiger jaren probeert Professor Henry Lytten een fantasyroman te schrijven over een tegenwereld, genaamd Anterworld, een roman die het werk van Tolkien of C.S. Lewis moet doen vergeten. Hij neemt zijn buurmeisje Rosie in vertrouwen. Zij ontdekt in zijn kelder een door Angela Meerson, een tijdreizigster uit de toekomst, achtergelaten dimensiepoortje en daarachter treft ze een arcadisch land aan waar verhalenvertellers vereerd worden. Haar avonturen brengen haar in contact met een  excentrieke  psychomathematicus wiens werk alle betrokken levens en werelden beslissend kan beïnvloeden. Enzovoort. En zo verder. Vele verhaallijnen dansen een complexe dans met elkaar.
De lichte schrijfstijl van Pears maakt dat je bijna niet boos kunt worden op het boek. Hij zorgt er goed voor dat de draden nooit te complex worden. Wat overblijft is een young adult boek voor volwassenen.