Leesrapportje 3

28 februari 2016

Martin Koomen – Abramelijnse magie (1984)

De uitgeverij waar mijn vader werkte voerde een paperbackreeks getiteld (uH) Unofficial History. De naam zegt het al: speculatieve, marginale onderwerpen, veelal beschreven met gevoel voor het spectaculaire, het buitenissige. Meer hoopvol dan wetenschappelijk. Eén van de boeken in die reeks was Het ijzige zaad van de duivel, van zekere Martin Koomen. Het omslag, een nogal lompe bewerking van een griezelschilderij van de Zwitserse-Britse schilder Henry Fuseli, beloofde al.

Dit boek was een typisch product van zijn tijd (1973). Mythes, geruchten, verzinsels en speculaties werden met een naïeve gretigheid aangehaald. Op onveranderlijk guitige toon werd gesuggereerd dat er veel meer is op aarde en in de æther dan we denken. Zo boordevol naïveteit is dit boek tegenwoordig voor mij, thans solide met twee stevige benen op de aarde staand, dat ik het niet meer kan lezen, maar in mijn vormingsjaren raakte het een snaar. Ik hield hartstochtelijk van het occulte, las boeken van Erich von Däniken, oefende mijn telepathische en telekinetische vaardigheden, luisterde naar Nacht en Ontij van Boudewijn de Groot, of de langspeelplaten van Black Sabbath, keek zelfs met een half oog naar Catweazle. Ik was bepaald ontvankelijk voor het onverklaarbare. Toen Koomen met Abramelijnse magie een occulte roman publiceerde, moest ik die ook hebben. Dit werkstuk heb ik de afgelopen dagen herlezen en dat viel niet mee.

In een ware middelbare schoolse opstel-stijl (“het was namelijk zo, dat”, “het bleek hoogst interessante lectuur”, kabbelt een kabbalistisch verhaaltje voort rond een schrijver/schelm genaamd Alexander (“zeg maar Lex, mijn waarde vriend”) Asselbron, die schimmig en onbetrouwbaar door het leven glijdt en wiens experimenten met praktische magie uitlopen op een voorspelbare apotheose.

Niet zo goed geschreven dus, dit boek, en mede door de in de zeventiger jaren helaas zo overvloedig gebruikte techniek van het letterlijk weergeven van dialogen, vol haperingen, vergissingen en anakoloeten, eigenlijk alleen maar irritant. Dit boek gaat na lezing de Biblioteca Eksteniana verlaten, vrees ik.

6 maart 2016

Iain Pears - The immaculate deception (2000)

Het zevende deel van de onderkoelde, ironische maar tegelijk gepassioneerde en hoogst intelligente kunst-detectivereeks met Jonathan Argyle, Flavia Di Stefano en generaal Bottando in de hoofdrol.

Het is vakantie, en op mijn vakantieadres lees ik graag deeltjes uit deze reeks. Na beëindiging van deze detectivereeks is Iain Pears heel andere paden ingeslagen en nu is hij bekend als schrijver van ambitieuze, veelgelaagde historische literaire thrillerconstructies (die zelfs een app nodig hebben voor volledig begrip!) waar ik het later nog wel eens over wil hebben.

Dit allerlaatste deel uit de Argyle-reeks is niet het sterkste uit de serie. Het moet het weer hebben van plot, eruditie, ironie en karakters, maar met name de plot is mij iets te rijk, en er is iets te veel uitleg nodig aan het eind betreffende de Brigate Rosse, de corruptie van de Italiaanse politiek en allerlei losse eindjes in de persoonlijke sfeer.

De terloopse ironie, het geestige formele taalgebruik om de meest triviale zaken aan te duiden, het mengsel van diep respect en respectloze familiariteit waarmee de Italiaanse kunst tegemoet wordt getreden, maken daarentegen zoals gewoonlijk wel weer heel veel goed. Een schaterlach van herkenning had ik toen, tijdens de bespreking van een schilderij van Claude Lorrain de kunstkenner Argyll over diens figuren opmerkte: ‘Claude couldn’t do people for toffee. Arms and legs too long. Bums in the wrong place.’ Precies! Dat was mij dus ook al eens opgevallen. Leuk dat mijn ongeschoolde indruk hier door een expert bevestigd wordt. Iain Pears zelf is immers kunsthistoricus van opleiding.

Ondanks de topzware plot dus toch weer een fijn boek. Ik ga ze alle zeven snel herlezen. Liefst op een Grieks eiland.

7 maart 2016

Zoran Živković - Het laatste boek (2008)

Een snelle opeenvolging van uitgelezen boeken. Vakantie doet dat soms met me.

Dit was een heel vreemd, en uiteindelijk uiterst onbevredigend boekje. Het begon als een klassieke complot-thriller. Ook de vormgeving (omslagontwerp etc.) suggereerde dat heel sterk. De bol.com-samenvatting is daar ook  heel duidelijk in: "Vanwege een serie mysterieuze sterfgevallen bezoekt literatuurliefhebber en politie-inspecteur Dejan Lukić de Papyrus Boekhandel. Hij ontmoet de aantrekkelijke eigenaresse, Vera Gavrilović, en ontdekt wat de slachtoffers gemeen hadden: vlak voor hun dood lazen ze allen een ongeïdentificeerd werk, het laatste boek". 

So far so good.

De sfeer is op een prettige wijze proefbaar anders dan in westerse romans met een vergelijkbaar thema. De tinten zijn zachter, de melancholie sijpelt door het regenachtige clair-obsur van de Midden-Europese stad en de karakters zijn op een net even andere manier excentriek dan we gewend zijn.

Maar helaas, in plaats dat het mysterie wordt opgelost, dwaalt de novelle langzaam af naar een wereld van magisch-realisme, dromen en déja-lu, waarin de dader, als je hem zo mag noemen, de inspecteur zelf blijkt te zijn, geloof ik, die het laatste boek bedacht heeft en de onverklaarbare sterfgevallen door ze te dromen ook zelf veroorzaakt heeft. En dan is het verhaaltje ineens afgelopen en leven Dejan en Vera nog lang, verliefd en gelukkig samen. De laatste tien pagina’s lachen mij als lezer eigenlijk gewoon uit.

Kijk! Dan voel ik me, als behoorlijk rationeel mens, behoorlijk bedot. Weliswaar is het allemaal beter geschreven dan het werk van Harry Mulisch, maar uiteindelijk is het boekje toch wel zeer verwant aan dat, voor mij zo onpruimbare, gratuite surrealisme waartoe de Apollo van het Leidseplein ook zo vaak zijn toevlucht nam.

Zestig

Ik ben van 1956, Dat betekent dat ik dit jaar zestig word.

Veel meer dan de vorige mijlpalen, boezemt deze noodlotszwangere verjaardag mij ontzag en angst in: erna ben ik definitief en officieel oud. Misschien zit niet iedereen daarmee, maar ik dus wel. Het is voor mij een omineus moment en merkbaar harder en harder boldert vanaf nu het karretje de heuvel af, meer en meer van mijn ijsje verlies ik onderweg, leger en leger wordt mijn hoorntje.

Het probleem van de viering heb ik wat mezelf betreft sluw opgelost: ik ben het land uit, net als Frans. Wie me wil feliciteren zal me internationaal moeten bellen en ik heb geen mobieltje bij me!

Maar ook al mijn vrienden worden zestig. En dat levert complicaties op. Natuurlijk denken de meesten hetzelfde als ik: ‘Ik wil niets hebben, laat maar. Ik heb alles al, asjeblieft geen cd’s van nieuwe topartiesten, of boeken van de bestsellerlijsten: ik beluister en lees ze toch niet.’ Bovendien, als je al iets zou moeten geven op iemands zestigste verjaardag, laat het dan iets van gewicht zijn. Iets memorabels. Iets dat opgewassen is tegen de ernst van een initiatie in de ouderdom.

Helaas hebben lang niet alle vrienden de innerlijke beschaving om deze dag aan zich voorbij te laten gaan, en dus moet ik alsnog op zoek. Niet voor mezelf, gelukkig, maar niettemin nog steeds met snel groeiende wanhoop.

Natuurlijk vraag je een sexagenariër in opleiding niet wat hij of zij wil hebben, dat zou veel te frivool zijn. Hier moeten we zelf creatief, empathisch en spitsvondig zijn.

Een opgezette havik? Een vaas? Een geestig etsje aangekocht tijdens de Kunstvijfhoek? Een nespressomachine?? Laat me niet lachen.

Ook geen boeken dus (misschien de verzamelde werken van Bert Schierbeek? ’t Zou me wel een statement zijn!), geen cd’s in vredesnaam (een complete Ring van Wagner? Zit Kees of Fons daarop te wachten?). Dure, glossy kookboeken van Yotam Ottolenghi? Nee nee, Eksteen: allemaal veel te luchthartig. Alsof het leven na die dag gewoon door zou gaan!

Uiteindelijk heb ik, zoals onze Vlaamse vrienden dat zo mooi zeggen, toch maar de duimen gelegd. Ik ben het een paar van de feestvarkens maar gaan vragen.

Frans was makkelijk: ‘Nee man, ik doe er he-le-maal niets aan! Ik ga lekker twee weken naar Hong-Kong.’ Tiny reageerde praktisch: ‘Ik wil van iedereen een geldbedrag voor een elektrische fiets.’ OK. Redelijk. Fons daarentegen werd duidelijk overvallen door mijn impertinente vraag. Stamelend kwam hij niet verder dan “goeie sokken, of een tweepersoonsdekbedhoes”.

Oh ja? Hallo? 1.60 breed? 1.80, twee meter? Zeg het maar. Zijde, linnen, kant, polyester, anti-allergeen?

Wat dacht je van effen? Effen grijs misschien, of liever toch karmozijn? Hemelsblauw of bruin? Misschien beter met een patroontje? Wat voor patroon past het best in je slaapkamer, vind je zelf? Iets abstracts, Vasarely bijvoorbeeld? Iets Biedermeierigs of beter juist strak? Bestaan er Rothko-dekbedhoezen? Of gaan we voor de onbedoeld ironische esthetiek van een hindoestaanse meubelwinkel, met vals glimmend nepgoudbrokaat en kwasten?

Nee ik weet het: tribal, met zebrastrepen! Of nee, toch maar iets koddigs met een tekst erop: Sweet dreams are made of this.

Erger nog dan zestig te zijn is, dunkt me, zestig te worden.

New-age geldwolf

Goud in gindse new-age heuvels

Goud in gindse new-age heuvels

Zij is een new-age geldwolf.

Ze was ooit een hippie lone wolf.

Toen had ze haar overal,

Maar nu is ze totaal,

zelfs van onder, helemaal kaal.

Hij is verzorgd van wieg tot graf.

De mensen vinden hem wel maf.

Hij gokt zijn hele leven weg

en luistert niet naar wat men zegt.

Ze gaan naar Peru,

beklimmen Machu Picchu.

Zijn naar Stonehenge gegaan,

Ontmoeten daar hun sjamaan

Ze gaan naar Egypte,

mediteren in de crypte.

Zij waant zich Isis

midden in een crisis.

Haar leven is drama,

het ene na het andere.

Dus gaat ze naar de Dalai Lama

op zoek naar beter karma.

Ze zegt: ‘Zoek diepgang in getallen

Dat is de poort naar het walhalla.’

Met haar ogen wijd open

Gaat ze jou van alles verkopen.

Ik wil dat ook,

wil dat ook, wil dat ook

Ik wil dat ook,

wil dat ook

Hier heb je het, kom maar halen.

Kom maar halen, kom maar halen,

kom maar halen.

Goud in gindse new-age heuvels

Goud in gindse new-age heuvels

Ze is een new-age geldwolf.

Ze was ooit een hippie lone wolf.

Toen had ze haren overal,

zelfs van onderen een baal.

Goud in gindse new-age heuvels

Goud in gindse new-age heuvels (etc.)

(Jennifer & Phil Shiva Jones)

Leesrapportje 2

4 februari
Julien Green - Journaal (1946-1978)

Het tweede deel van de dagboeken zoals die verschenen zijn in de reeks Privédomein. De jongen is er nog steeds, ook als hij zestig is. Nog steeds de wat naïeve directheid van een onzekere puber. Maar daarbij is Green zich langzamerhand aan het ontwikkelen tot een ware kwezel. Zijn persoonlijke leven is katholiek, zijn worsteling met zijn homoseksualiteit is katholiek. Je krijgt het beeld van iemand bij wie de onthouding op geen enkele wijze natuurlijk komt. Hij volgt geen dieet maar hij vast. En dat blijft altijd pijn doen, het is een onthouding die geen geluk brengt, maar vooral twijfel en weerzin. Het is een negatieve toestand, niettegenstaande de vele mooie, vrome woorden die de zoekende ervoor gebruikt.

Ik vind Green het sympathiekst in zijn dromen, die vaak heel frappant zijn. Hij droomde dat hij onthoofd werd en daarna gewoon met de tram naar huis ging...

Vreemd hoe de jongeman van zesentwintig en de oude man van vierenzeventig eigenlijk onveranderd dezelfde gebleven zijn. Het tempo ligt wat lager, de intensiteit vertoont hier en daar wat speling, maar au fond zit daar nog steeds die jongen van achttien, die zoekend/twijfelend gelijk hoopt te hebben.

10 februari
Hendrik van Teylingen - De schildpad en het schot (1985)

De eerste verhalenbundel van de domineeszoon die later zijn heil zou zoeken in de oosterse mystiek.

In Van Teylingens necrologie in Trouw van 28 december 1998 schrijft Tom van Deel: Het opmerkelijke aan Van Teylingens literatuur is dat ze niet bezwijkt onder het getuigende karakter ervan, in tegendeel, en dat is precies mijn eerste gedachte geweest bij het lezen van dit boekje.

Henk, de hoofdpersoon van deze bundel, besluit op een dag zich aan te sluiten bij een godsdienst die officieel Gaudiya Vaishnavisme heet, maar die wij beter kennen als de kleurrijke Hare Krishna beweging. Het mooie is dat dit een volstrekt vanzelfsprekende gebeurtenis is. Van Teylingen doet geen enkele poging om de lezer uit te leggen waarom, noch om die lezer naar zijn geloof over te halen.

In plaats daarvan schetst hij humoristisch, goed geschreven en hier en daar een beetje venijnig het leven in de commune in het oude Amsterdamse grachtenpand. Hijzelf en zijn geloofsgenoten worden bijvoorbeeld, vanwege hun geprefereerde zithouding (kleermakerszit) enkeleeltverzamelaars genoemd.

Toen dit boek verscheen was Van Teylingen overigens alweer uit de beweging gezet, en was hij met zijn eigen Sri Chaitanya-gemeenschap begonnen. Dat zou de volgehouden ironie kunnen verklaren, die overigens nooit een spoortje van kwaadaardigheid krijgt.

17 februari
Hendrik van Teylingen – Zorgvlied (1986)

Nog een verhalenbundel van Van Teylingen, nu niet over zijn vlucht naar een nieuw geloof, maar zijn ontsnapping aan het oude. Met de melodramatische verontwaardiging van een kind geneert de domineeszoon zich kapot en scheldt zijn vader uit voor godsdienstwaanzinnige. Krasse terminologie, die toch in een ander licht komt te staan als je je realiseert hoezeer Van Teylingen zelf later een ongemeen streng, zij het niet langer Christelijk geloofsleven aan zou nemen. Bovendien komt de vader er eigenlijk helemaal niet zo slecht van af. De paar keer dat hij handelend of beslissend optreedt, is hij eigenlijk wel verstandig en begripvol. Ik zie dan ook ondanks alles een mild, en onder alle grappen zelfs wijs boek.

Ook hier hebben we weer te maken met de heldere, ironische schrijfstijl die we van Van Teylingens eerder werk al kennen. Nu en dan doet hij me qua stijl sterk denken aan Lennaert Nijgh, wiens roman Tobia ook handelt over een naar volwassenheid zoekende jongeman, omringd door dominees en andere krankzinnigen.

Cocooning in zwart wit en full-color

Ik heb nooit zoveel opgehad met de wintermaanden, vooral niet met februari. Hoewel het dit jaar wel gaat, houd ik altijd een groot onbehagen waar het de F-maand betreft.

Door de tijdelijke omstandigheid dat mijn levensgezellin tegenwoordig voor haar werk in de vluchtelingenopvang avonddiensten draait, heb ik deze winter een voor mij geheel nieuwe manier van cocooning kunnen uitproberen. Gewoonlijk duik ik weg in boeken en tijdschriften, soms met een beige fleece dekentje over me heen tegen de echte of vermeende koude van het bikkelig seizoen, maar de afgelopen maanden ben ik weggezonken in tv-series en misdaadkomedies uit de jaren zestig en zeventig, en dat zeer tot mijn bedaagde plezier.

De moderne mens schijnt niet meer zonder de keiharde, supersnelle, kordate tv-series van HBO te kunnen. Ik begrijp daar niets van, want wat voor mij al die series gemeen hebben is een overdaad aan abstracte, computergegenereerde bewegingen en tumultueus geweld, die mij al na twee minuten tot tranen toe verveelt. Nee, dan zoek ik mijn heil liever in de bedaardheid van The Avengers, Mission Impossible, The Rivals of Sherlock Holmes, Cadfael, The Man from U.N.C.L.E., The Persuaders of I Spy.

Desalniettemin ben ik een moderne vent en ben ik behoorlijk handig op het internet, zodat ik via allerlei bronnen ondertussen de meeste van die series wel op de harde schijf heb staan, klaar om via een USB-stick bekeken te worden. Niet in de cloud, natuurlijk, want dat vind ik weer flauwekul en waan van de dag. Modern conservatief zijn: het luistert nauw, heel nauw!

Als Jenet op een zaterdag of zondag om twee uur ‘s middags naar de Bijlmer vertrokken is, om niet vóór middernacht terug te keren, schuif ik de hangstoel voor het schouwvlak, bereid een schaaltje nootjes, schenk me een tonic of een single malt in en ga lekker zitten binge-kijken.

Robert Culp en Bill Cosby

Waar ik me op voorhand het meest van voorgesteld had, was de enige serie uit mijn jeugd waar ik dispensatie voor had gekregen van mijn ouders. Als Dubbelspion (I Spy. Ik meen op dinsdag, ik meen bij de AVRO) op de tv was, mocht ik een half uurtje langer opblijven. Maar juist deze serie viel me in het begin behoorlijk tegen. Aanvankelijk kon ik de sfeer niet terugvinden die ik me herinnerde van vroeger. De chemie tussen de blanke tennisser en zijn zwarte coach, beiden tevens geroutineerde geheim agenten met schouderholsters en harde knuisten, ontbrak een beetje. Robert Culp als Kelly Robinson had bij tijd en wijle nog wel een zwierige tinteling in zijn stem, maar de op dit moment zo in opspraak geraakte Bill Cosby als Alexander Scott was eigenlijk maar een sombere, al te serieuze, enigszins broedende figuur. Later, toen de serie wat meer haar eigen sfeer wist te vinden, veranderde dat weliswaar een beetje, maar niettemin heb ik mijn passie van vroeger niet terug kunnen vinden.

Tony Curtis en Roger Moore

Heel anders ging dat met het werkelijk schitterend geremasterde De Versierders (The Persuaders) met Tony Curtis als Danny Wilde en Roger Moore als Lord Brett Sinclair. De chemie tussen de twee mannen spat eraf. Het is een feit dat Moore niemand anders dan Curtis wilde hebben als co-star en dat is te zien. Deze mannen hielden van elkaar en trokken de kijker onweerstaanbaar mee in hun melige, oubollige, gedateerde en verrukkelijke wereld van repartee, banter en quips.

Vooral Tony Curtis is op het homoseksuele af, met zijn kneden van nekken, masseren van dijen en bij de arm nemen van mannen en vrouwen, onderwijl opgewekt honderduit babbelend en de gevaren nooit serieus nemend. Een beminnelijk oud wijf was hij, deze vleesgeworden verpersoonlijking van de metro-man.

Toen ik mijn verrukking over deze 24-delige serie via Facebook kenbaar gemaakt had, ontving ik bezorgde reacties: was dit niet veel te oubollig en gedateerd geworden? Zonder twijfel. Als Game of Thrones je ijkpunt is, heb je hier vermoedelijk niet veel te zoeken. En wat dat gedateerde betreft: ik snap wel dat het woord meestal in pejoratieve zin gebruikt wordt, maar naar mijn mening staat alles in een traditie, vormt alles een doorlopend koord doorheen de tijd, en dient alles dus ook altijd gedateerd te zijn. Natuurlijk kijk je naar de kleuren van 1973, dat was de bedoeling ook!

Patrick Macnee en Ian Hendry

De Wrekers (The Avengers) begon helemaal niet zo veelbelovend. De in zwartwit opgenomen reeks begon op 7 januari 1961 en was een rommelige, ietwat smoezelige vertoning. Niet veel afleveringen van die eerste jaargang zijn behouden gebleven, maar genoeg om te zien dat Patrick NcNee zijn rol nog helemaal niet had gevonden. Zijn tegenspeler was ook nog geen vrouw, maar een man, Ian Hendry in de rol van Doctor David Keel. De John Steed van de eerste jaren was een luidruchtige, vaak ietwat sarcastische volksjongen, weliswaar soms met een bolhoed op het hoofd, maar beslist geen heer. Meer verwant aan Michael Caine dan aan Roger Moore, zullen we maar zeggen. Pas enige tijd later, na eindeloze reeksen met de niet bijzonder opwindende Honor Blackman wist hij met Miss Emma Peel (Diana Rigg) de zo broodnodige chemie te vinden. Toen werd de persoon Steed ook eindelijk de iconische, ironische gentleman die met artistiek gemak en een welgemikte klap met zijn paraplu de boeven buiten westen stelde. Toen pas verscheen ook de meer dan levensgrote persoon van Mother en werd de serie vol excentrieke boeven en slachtoffers een legendarische. Helaas ging zij, met nieuwe tegenspelers, daarna nog veel te lang door.

Mijn dichters 1: Hendrik van Teylingen

Hendrik van Teylingen (1938-1998) besloot in 1975 verder door het leven te gaan als Sri Hayesvar Das, een naam die hij ontving van zijn goeroe A.C. Bhaktivedanta Swami.

De zoon van een gereformeerd predikant uit IJmuiden-Oost trad toe tot de Hare-Krishnabeweging. Hij had toen al wel het een en ander meegemaakt. Na korte tijd in militaire dienst te zijn geweest werd hij alsnog weigeraar, waarna hij bijna anderhalf jaar lang diverse penitentiaire inrichtingen van binnen heeft mogen bestuderen, met name Nieuwersluis en Scheveningen. Deze ervaring leverde later een autobiografische roman op: Depot van discipline. Hoewel getrouwd en met twee kinderen, reisde hij, verliefd op de schrijfster Bea Vianen, naar Paramaribo (zijn dochter Louise is de vrouw van tatoeëerder Henk Schiffmacher).

Krishna, jazz, nuchtere speelsheid, een zekere terloopsheid, dat waren de dingen die in de eerste helft van de zeventiger jaren mijn zo jonge hoofd en hart aanspraken, de reden dat ik, wat voor new-age waanzin hij ook nadien in zijn leven toeliet, onvoorwaardelijk trouw ben gebleven aan wat er in Henk van Teylingens dichtader en kijkhoofd afspeelde.

Hij maakte het zichzelf niet makkelijk (zoon van een gereformeerde predikant: zul je ooit helemaal vrij kunnen zijn?). De veganist Van Teylingen besloot zich op een gegeven moment te laten steriliseren - genoeg is genoeg moet hij gedacht hebben, het was niet bij zijn eerste twee dochters gebleven), en deed dat onverdoofd, zoals dat hoort voor de zuiveren van geest. Het deed helse pijn, bekende hij later.

Hij stierf veel te jong: hij overleed op zestigjarige leeftijd aan een hersentumor.

Voor mij, zoon van een vertegenwoordiger bij Singel 262, het uitgevershuis waar Querido en Van Teylingens uitgever De Arbeiderspers onder vielen, zal de naam van deze dichter altijd de naam blijven van iemand die in mijn hoofd inbrak in de vroege jaren zeventig. Van de dichters die mij op weg geholpen hebben, is hij degene die het absurde realisme in me heeft wakker gemaakt.

Ik was een jongen van zeventien. Ik had poëziebundels in de kast staan! Ik las ze! Ik liet me inspireren. Mijn favoriete bundel was Van aldoor groter hoogte plat op het zeil. Uit dit boekje typ ik twee gedichten over die, hoop ik, laten zien wat me voor hem won.

Exit Testudo graeca

Eind mei werd besloten dat Basjes

Winterslaap lang genoeg geduurd had.

We groeven hem uit, veegden de aarde

Van zijn grijze schil, schudden hem wat,

Maar kregen hem niet wakker. Waarna

We hem van aldoor groter hoogte plat

Op het zeil lieten vallen, telkens

Iets luider, waarna in het vuilnisvat.

Het tweede gedicht gaat over olifantenpaden in de Bijlmer. Verdorie, wie kan dat verder nog: gedichten schrijven over olifantenpaden in de Bijlmer?

Hee!

Om de rechte lijnen te breken

Zijn er kronkelpaden aangelegd

Tussen de blokken! Nu wordt een bocht,

Zoals alle voetgangers weten,

Vlak langs de binnenkant genomen!

De buitenkant blijft onbetreden

En, gezien de wens tot afsnijden,

De binnenkant meestal ook, slome!

Leesrapportje 1

Nieuw jaar, nieuwe kansen. Een van mijn voornemens was om vanaf heden bij te houden wat ik zoal gelezen heb. Liefst met een paar zinnen die mijn indrukken zouden samenvatten. Geen literaire kritiek dus, en al helemaal geen recensies, maar slechts losse aantekeningen. Met een niet helemaal weg te wissen gevoel van hovaardij zet ik ze maar op mijn blog (ten minste, zolang ik dít weer volhoud - ik realiseer me dat ik het blog schromelijk aan het verwaarlozen ben). Wel nu, daar gaat ie!

Veza Canetti

7 januari

Veza Canetti - Geduld baart rozen (1932-1934)

Rare, charmante, diepzinnige Veza, de enige vrouw die de jonge Elias Canetti de moeite van het trouwen waard achtte, heeft zelf ook geschreven. Te weinig, vinden velen, maar wat er gepubliceerd is, toont een duidelijke stad (Wenen) in een duidelijke tijd (de crisis) met een duidelijke politieke invalshoek (communisme). Veza is een bikkelharde schrijfster. Nergens wordt ze sentimenteel, nergens heeft ze zelfs maar een schijn van medelijden met haar personages. Bij tijd en wijle lijkt het zelfs alsof ze zich een beetje vrolijk zit te maken over de laag na laag ellende die ze haar hoofdpersonen bezorgt. Ze stapelt als een muurtjesbouwer. Van een onooglijk incident komt door de onvermijdelijke groei der rampspoed uiteindelijk wanhoop, zelfmoord en dood.

Julien Green

8 januari

Julien Green - Journaal (1926-1945)

Niet dat ik zo snel lees, maar ik lees altijd meerdere boeken tegelijk.

Een jongen, onze Julien, hier en daar op het naïeve af. Met bokkige ernst beschrijft hij wat hem bezighoudt, wie hij bewondert, wat hem kwelt. Al vanaf het begin van de dertiger jaren vreest hij een nieuwe wereldoorlog. Als die uitbreekt, vlucht hij naar zijn geboorteland, het zuiden van de Verenigde Staten. Begonnen als Amerikaanse presbyteriaan eindigt hij als Franse katholiek, ondanks dat hij nooit de Amerikaanse voor de Franse nationaliteit heeft ingeruild.

Zijn voornaamste worsteling betreft het feit dat, wat je verder ook bent, je vooral ook een lichaam bent, welks zwakte met rigoureuze middelen bestreden moet worden. Er wordt gesuggereerd dat jonge Julien wel degelijk vleselijke kennis heeft opgedaan, maar dat wordt als een voorbije fase beschreven. Niet als een jeugdzonde, want hij blijft opvallend neutraal over die ervaringen. Zijn latere radicale afwijzing van al het vleselijke contrasteert daar hevig mee.

Vanaf de eerste alinea is er in al zijn doen en laten een zekere Robert (de Saint-Jean) die zijn levensgezel en klankbord zal blijven. De verhouding blijft een kuise, zo moeten we geloven, want nu hij eenmaal een vroom katholiek is geworden, is voor Green seksualiteit volstrekt uit den boze. Deze worsteling met zijn eigen homoseksuele geaardheid en zijn vermeende zwakte wordt, naarmate het journaal vordert, steeds meer het beklemmende hoofdthema van zijn leven. Als niet-gelovige benijd ik deze gekerkerde man zijn godsdienst niet!

Silvio D'Arzo

22 januari

Silvio D’Arzo - Andermans huis (1949)

Bij een in het Italiaans geschreven boek kan ik niet goed meer controleren hoe goed of slecht de vertaling is. In dit boekje van Silvio D’Arzo (pseudoniem van Ezio Comparoni (1920-1952) is dat van kritisch belang, want het boekje zit vol met stijlfiguurtjes van de vorm ‘Ik ben dol op tennis,’ at zij een dropje. Ik vraag me werkelijk af of dat abjecte stijlmiddel in een Italiaanse tekst van net na de Tweede Wereldoorlog al toegepast kan zijn!

De novelle zelf gleed een beetje langs me heen. Een oude vrouw (drie jaar ouder dan ik nu ben: niet echt oud dus!) vraagt na lang dralen aan een oude dorpspastoor of de kerk onder omstandigheden zelfmoord zou kunnen toestaan. Niet natuurlijk, maar uiteindelijk pleegt ze toch zelfmoord. De schrijver heeft volstrekt duidelijk gemaakt dat haar leven van een inhoudsloze monotonie is, en het feit dat hij haar toestaat zichzelf te doden, zal in die tijd wel heel controversieel geweest zijn. Ik hoor er niet zo van op, en een “literaire sensatie” (waar heb ik die kreet eerder gehoord? Oh ja, overal) was het volgens mij niet.